پولی و تسمه در موتور خودرو چه وظیفه ای دارند؟

وجود انواع تسمه در خودرو با هدف تسهیل عملکرد چرخ‌دنده‌ها، پولی‌ها و … صورت می‌گیرد. اما این تسمه‌ها طول عمر مشخصی داشته و در صورت خرابی مشکلات زیادی را ایجاد می‌کنند. به همین منظور داشتن اطلاعات در رابطه با انواع تسمه خودرو، علائم خرابی هر یک از آن‌ها و زمان مناسب برای تعویضشان، برای هر راننده‌ای ضروری و لازم است.

میل بادامک، برای ورود به مدار عملکرد موتور نیاز به نیروی اولیه دارد تا باز و بسته شدن سوپاپ را تنظیم نماید. تأمین‌کننده این نیروی اولیه میل‌لنگ است که از طریق تسمه تایم به میل بادامک وصل می‌شود و نیروی لازم را به آن می‌رساند. ارتباط بین این دو محور اصلی موتور نیز توسط تسمه تایم برقرار می‌شود که وظیفه انتقال نیروی چرخشی را از میل‌لنگ به میل بادامک برعهده دارد. در این بین زمان‌بندی این انتقال از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که با تنظیم مسیر حرکت تسمه تایم صورت می‌گیرد. در واقع نکته مهم در فعالیت دقیق تسمه تایم، تنظیم تایمینگ این تسمه است. این تنظیمات که ارتباط مستقیم با سفت یا شل بودن تسمه دارد، به کمک هرزگرد‌ها و پولی هرزگرد، پولی میل‌لنگ و پولی میل بادامک تنظیم می‌شود. در صورت استفاده از هریک از این پولی‌ها، طول تسمه تایم تغییراتی به خود خواهد دید. بنابراین پولی را می‌توان یکی از اجزای اصلی موتور و سیستم تایمینگ خودرو دانست. تایمینگ خودرو برای باز و بسته شدن به‌موقع سوپاپ‌ها متناسب با حرکت پیستون و شاتون در سیلندرها اهمیت بسیار بالایی دارد و یکی از اصلی‌ترین عوامل عملکرد بهینه موتور است.

پولی یا فولی چیست و چه کاربردی دارد؟

پولی که در میان تعمیرکاران فولی نیز نامیده می‌شود، در واقع بخشی از سیستم تایمینگ خودرو است که نقش غلتکی را بازی می‌کند که تسمه تایم به دور آن می‌پیچد و دو محور اصلی موتور را به هم متصل می‌کند. به‌طور کلی، برای ارتباط بین دو محور و انتقال قدرت بین آن‌ها از چرخ‌دنده (مانند جعبه دنده) زنجیر و چرخ زنجیر (زنجیر تایم) و تسمه و پولی استفاده می‌شود.

جایگزینی سیستم تسمه و پولی دلایلی فنی مانند نوع انتقال قدرت و ایجاد و عدم ایجاد تغییر در شدت نیروی انتقالی دارد. پولی معمولا در این سیستم مانند چرخ‌دنده‌ای بدون دنده یا غلتکی تو خالی روی محور سوار می‌شود. اگر نیاز به ایجاد تغییر در نسبت انتقال قدرت باشد، قطر پولی‌ها را تغییر می‌دهند. در صورت یکسان بودن این قطر، نسبت انتقال ۱ خواهد بود. به این ترتیب به‌دلیل فاصله زیاد محور میل‌لنگ و میل بادامک همچنین، نسبت پایین انتقال قدرت، برای انتقال انرژی چرخشی بین این دو محور از تسمه و پولی یا چرخ تسمه استفاده می‌شود. دلیل پایین بودن نسبت انتقال قدرت بین این دو محور، نیروی کمی است که میل بادامک، دینام، واتر پمپ و اویل پمپ برای حرکت نیاز دارند. اجزایی که همیشه یا گاهی انرژی حرکتی خود را از تسمه تایم دریافت می‌کنند. در صورتی که هر یک از این اجزا، به کمک تسمه تایم به حرکت درآیند، تسمه، در طول مسیر خود به دور پولی مخصوص آن‌ها می‌چرخد. به همین دلیل گاهی از دو تسمه در خودرو استفاده می‌شود. تسمه دیگر که با عنوان تسمه پروانه شناخته می‌شود نیز به دور پولی فن و میل‌لنگ چرخیده و ممکن است در مسیر خود با پولی و محورهای دیگر در ارتباط باشد.

انواع پولی خودرو

مهمترین پولی در خودرو پولی میل‌لنگ است. اما اجزایی دیگری نیز وجود دارند که نیروی موردنیاز خود را از طریق سیستم پولی و تسمه و از منبع میل‌لنگ دریافت می‌کنند. این اجزا عبارتند از:

• کمپرسور کولر
• پمپ هیدرولیک فرمان
• آلترناتور
• پمپ روغن
• پمپ آب

هر یک از این اجزا دارای پولی مخصوص خود هستند تا درگیری آن‌ها را با تسمه برقرار کند. به همین دلیل گاهی در برخی از خودروها شاهد تعداد زیادی چرخ تسمه و طول زیادی از تسمه پیچیده به دور آن‌ها هستیم. اما برخی از فواید سیستم پولی و تسمه در موارد ذکر شده نیز به این شرح است:

• کاهش مصرف سوخت خودرو حین استفاده از کولر
• رفع کاهش توان خودرو حین استفاده از کولر
• بهبود عملکرد سیستم ترمز حین استفاده از کولر خودرو
• حـذف فشار پمپ هیدرولیک از محور میل‌لنگ

در مسیر تسمه‌تایم بین پولی میل‌لنگ و پولی میل بادامک، ممکن است تسمه به دور پولی دیگری به نام هرزگرد بچرخد تا زمان‌بندی انتقال قدرت با دقت بیشتری انجام شود. پولی هرزگرد ضمن تنظیم موقعیت تسمه تایم، به عملکرد یکنواخت موتور کمک می‌کند. در واقع پولی هرزگرد نقش تسمه سفت‌کن را بازی می‌کند و مانع از لقی آن می‌شود. لازم به ذکر است در این نوع سیستم انتقال قدرت، استفاده از پولی به‌تنهایی بی‌تأثیر است و سیستم با تسمه تکمیل خواهد شد.

ساختار و بدنه فولی

پولی در ظاهر چیزی شبیه به ماسوره چرخ خیاطی است. این قطعه می‌تواند قطور، پهن، نازک و عمیق باشد. تمام این مشخصات فولی با خصوصیات تسمه‌ای که به دور آن چرخیده و درون آن قرار می‌گیرد در ارتباط است. پولی مانند چرخی است که یک شیار در وسط آن ایجاد شده باشد و تسمه درون این شیار قرار می‌گیرد بسته به قطر و سطح مقطع تسمه ابعاد شیار مشخص می‌شود. قطر پولی نیز بر حسب شرایط نیرویی که منتقل می‌شود تعیین می‌گردد.

پولی‌ها در مرکز سوراخی برای سوار شدن روی محور مرتبط با آن را دارند. با چرخش محور، پولی به گردش در می‌آید و تسمه نیز حرکت می‌کند. سپس پولی موجود در سر دیگر را نیز به حرکت در  می‌آورد و در نهایت نیرو به محور متصل به آن منتقل می‌شود. علاوه‌بر ابعاد، فرم شیار پولی نیز متناسب با تسمه‌ای که دور آن می‌چرخد طراحی می‌شود. بنابراین این شیار می‌تواند دندانه‌دار یا شیاردار باشد. همچنین ممکن است این شیار گرد، زاویه‌دار یا حتی به شکل ذوزنقه طراحی شود. تعیین‌کننده این فرم‌ها تسمه مرتبط با پولی است. پولی می‌تواند از جنس چدن، آهن، پلی‌آمید یا آلومینیوم باشد. جنس این قطعه مرتبط با محل مورد استفاده آن و کارایی‌اش است.

پولی میل‌لنگ

این پولی که چرخ تایم یا پولی تایم نیز نامیده می‌شود، مهمترین چرخ تسمه خودرو است. این قطعه که روی محور خروجی میل لنگ سوار می‌شود، از بخش تشکیل شده است.

• قطعه داخلی
• قطعه میانی
• قطعه خارجی

این ساختار برای ایجاد استحکام در این قطعه در نظر گرفته می‌شود. قطعه داخلی و خارجی پولی میل‌لنگ فلزی و معمولا چدنی هستند و قطعه میانی از جنس لاستیک فشرده است که به‌سختی بین دو بخش داخلی و خارجی جاسازی می‌شود. قطعه خارجی بسته به فرم تسمه، دندانه‌دار یا شیاردار طراحی می‌شود و قطعه داخلی نیز توسط خار تثبیت و پیچ مخصوص روی محور میل‌لنگ ثابت می‌شود. قطعه میانی نیز، به دفع ضربات ناشی از قدرت انتقالی می‌پردازد. این قطعه، انعطاف‌پذیری بسیار کمی را به پولی می‌دهد که شوک‌های ناشی از استارت خوردن موتور، روشن شدن کمپرسور کولر، چرخش‌های ناگهانی و حداکثری فرمان و ریپ‌زدن‌های احتمالی موتور به میل‌لنگ و اجزای دیگر منتقل نشود. شوک‌هایی که می‌تواند آسیب به میل‌لنگ را به‌دنبال داشته باشد.